Το παράδοξο είναι ότι, όταν αποδέχομαι τον εαυτό μου όπως ακριβώς είμαι, τότε μπορώ να αλλάξω.
- Carl Rogers (1961)
Η Προσωποκεντρική Ψυχολογία αναπτύχθηκε από τον Αμερικανό ψυχολόγο Carl Rogers και γρήγορα αποδείχτηκε η πλέον σημαντική μεταξύ των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων του 20ού αιώνα. Η σύνθεση, σύμφωνα με τον Rogers (2006), είναι μια δυναμική και συνεχής διαδικασία, που δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να εξελίσσεται και μέσα από αυτή την εξέλιξη να προσαρμόζεται στις αλλαγές της ζωής του, παραμένοντας αληθινό στον εαυτό του. Η κεντρική υπόθεση της Προσωποκεντρικής Ψυχολογίας είναι ότι ο άνθρωπος διαθέτει μέσα του τεράστιες δυνατότητες αυτογνωσίας και διαφοροποίησης της αυτοαντίληψης, της βασικής στάσης και της συμπεριφοράς του, και αυτές μπορούν να ενεργοποιηθούν, αν του παρασχεθεί ένα σαφές κλίμα διευκολυντικών ψυχολογικών στάσεων (Rogers, 2006). Σε αυτή την προσέγγιση ο Rogers (2006) μίλησε για την φυσική τάση του ανθρώπου για αυτοπραγμάτωση και το γεγονός πως ο άνθρωπος είναι ένα ον θετικό και άξιο εμπιστοσύνης, που μπορεί να καταλάβει τον εαυτό του, να αξιολογεί με ακρίβεια εξωτερικές περιστάσεις και να κάνει βοηθητικές επιλογές και ενέργειες γι’ αυτόν. Το εμπόδιο σε αυτή την διαδικασία και την ανάπτυξη του είναι όταν οι σημαντικοί άλλοι γύρω του διαστρεβλώσουν τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές πληροφορίες για τον εαυτό του. Εκεί είναι που ο πελάτης έχει λανθασμένη αυτό-εικόνα και χρειάζεται να μπει στην διαδικασία αλλαγής.
Στην Προσωποκεντρική θεραπεία στηριζόμαστε σε τρεις βασικές αρχές: την αυθεντικότητα, την άνευ όρων αποδοχή και την εν-συναίσθηση. Ας τις δούμε λίγο πιο αναλυτικά. Το ζητούμενο στην αυθεντικότητα είναι η αληθινή επαφή με τον θεραπευόμενο. Όσο περισσότερο ο θεραπευτής είναι ο εαυτός του στη σχέση, χωρίς να προβάλλει κάποιο επαγγελματικό προσωπείο ή κάποια προσωπική πτυχή, τόσο πιο πιθανό είναι ο πελάτης να αλλάξει και να αναπτυχθεί με εποικοδομητικό τρόπο (Cooper et al., 2021). Την ίδια στιγμή η άνευ όρων αποδοχή είναι σημαντική στη δημιουργία κλίματος αλλαγής. Ο θεραπευτής βιώνει μια θετική στάση αποδοχής για οτιδήποτε φέρνει ο πελάτης εκείνη τη στιγμή, είτε αυτό είναι σύγχυση, μνησικακία, φόβος, θυμός, κουράγιο, αγάπη ή υπερηφάνεια. Ο θεραπευτής εκτιμά τον πελάτη με ένα τρόπο πλήρους αποδοχής και όχι υπό όρους (Feltham & Horton, 2000). Τέλος η εν-συναίσθηση συμβαίνει όταν ο θεραπευτής συναισθάνεται με ακρίβεια, τα συναισθήματα και τα προσωπικά νοήματα που βιώνει και εκφράζει ο πελάτης και αυτό του το επικοινωνεί.
Ο Rogers (1957) θεωρούσε πως ο ρόλος του θεραπευτή είναι να αφήσει τον εαυτό του στην άκρη και να εισέλθει στον αντιληπτικό κόσμο του πελάτη με όσο πληρέστερο τρόπο μπορεί. Και οι τρεις αυτές αρχές δίνουν στον πελάτη την ασφάλεια να βιώσει και να διακρίνει με μεγαλύτερη ελευθερία τον εαυτό του πιο αληθινά και πιο βαθιά και να κάνει τις επιλογές του με τρόπο πιο σημαντικό για τον ίδιο (Cooper et al., 2021). Όπως περιγράφει ο Rud (2011, σελ.162) «η Εν-συναίσθηση είναι να ρισκάρεις» και επισημαίνει πως η ψυχοθεραπεία είναι η τέχνη της μη γνώσης, μιας και ο θεραπευτής εκτίθεται στην πεποίθηση του πελάτη, είναι ανοιχτός στο να τον αγγίζει υπαρξιακά και να αγγίζει τη δική του πραγματικότητα, και έτσι υπάρχει πάντα η διάθεση και ο κίνδυνος να αλλάξει κανείς τον εαυτό του (Cooper et al., 2021). Από τη μεριά του θεραπευτή χρειάζεται να έχει θεραπευτική παρουσία, με τον εαυτό του ολόκληρο στη συνάντηση με τον πελάτη, για να μπορεί να είναι τη δεδομένη στιγμή σε πολλαπλά επίπεδα, σωματικά, συναισθηματικά, γνωστικά, πνευματικά και σχεσιακά.
Αυτές οι τρεις συνθήκες μπορεί να αναλύονται αυτόνομα και να τις θεωρούμε ξεχωριστές, αλλά η ύπαρξη της μιας εξαρτάται από την ύπαρξη της άλλης. Αν εγώ δεν μοιράζομαι τις αληθινές μου σκέψεις και αισθήματα και κρύβω τον εαυτό μου πίσω από μάσκες, ρόλους και αυθεντίες, πώς θα μπορέσω να είμαι ευαίσθητος και να αντιληφθώ τα συναισθήματα και τις ανάγκες του πελάτη; Μένοντας στις τρεις αρχές της Προσωποκεντρικής μαζί με τον πελάτη θα συν-θέσουμε ένα υποστηρικτικό και ανοιχτό περιβάλλον, όπου θα ερευνήσουμε τα θέματα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά που θα αναδυθούν ελευθερία και χωρίς επίκριση (Geller & Greenberg, 2002).
- Cooper et al., (2021). Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική: Θεωρία, Εφαρμογές και Θεραπευτική Πρακτική, Αθήνα, εκδ. Παπαζήση.
- Feltham., C., & Horton, I., (2000). Οδηγός συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, (Π. Γεωργοπούλου, Η. Κουσουνέλου, Ο. Λαζοπούλου μετάφραση), Αθήνα, εκδ. Ασημάκης.
- Geller, S., & Greenberg, l., (2002). Therapeutic presence: Therapists' experience of presence in the psychotherapy encounter. Person-Centered and Experiential Psychotherapies, 1(1-2), 71–86, διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο https://doi.org/10.1080/14779757.2002.9688279 .
- Rogers, C. R. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21(2), 95-103, διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο https://psycnet.apa.org.
- Rogers, C., (2006). Το γίγνεσθαι του προσώπου, (Μ. Ρηγοπούλου μετάφραση), Αθήνα, εκδ. Ερευνητές.
